Рафаэль Адутов

1769-1834

БИБЛИОТЕКА ХРОНОСА

XPOHOC

ФОРУМ ХРОНОСА

НОВОСТИ ХРОНОСА

БИБЛИОТЕКА ХРОНОСА

ИСТОРИЧЕСКИЕ ИСТОЧНИКИ

БИОГРАФИЧЕСКИЙ УКАЗАТЕЛЬ

ГЕНЕАЛОГИЧЕСКИЕ ТАБЛИЦЫ

ПРЕДМЕТНЫЙ УКАЗАТЕЛЬ

СТРАНЫ И ГОСУДАРСТВА

ИСТОРИЧЕСКИЕ ОРГАНИЗАЦИИ

РЕЛИГИИ МИРА

ЭТНОНИМЫ

СТАТЬИ НА ИСТОРИЧЕСКИЕ ТЕМЫ

МЕТОДИКА ПРЕПОДАВАНИЯ

КАРТА САЙТА

АВТОРЫ ХРОНОСА

Рафаэль Адутов

Татарская и башкирская эмиграция в Японии

Анвар Апанай

Из истории Татарстана мы знаем фамилию Апанаевых – фабрикантов и торговцев, домовладельцев и меценатов. В Казани и в наши дни сохранились дома, которые, как помнят старожилы, когдато были собственностью семьи Апанаевых. Можно представить, поэтому мой интерес к словам господина Мухита, который в один из дней сказал, что его близкий друг Анвар Апанай хотел бы встретиться со мной. Так произошла встреча, итогом которой стали по возвращению домой поиски Апанаевых в России. Выяснилось, что их представители проживают в Москве, Казани, Сумгаите, в одном из районов Татарстана и Пермской области.

                                    Фотография из архива Анвара Апаная. Токио.

 Надир Абдулхамитович Радзевский*  Апанаев долгие годы работал учителем истории средней школы в селе Барда Пермской области, куда в 1930е годы была сослана его мать, польская татарка  – Софья Радзевская*. Отец его  Абдулхамит Апанаев после ареста умер в одном из лагерей НКВД в 1942 году  Камиль Апанаев проживал в деревне КутлуБукаш Рыбнослободского района Татарстана. Махмуд ага  старейший  Апанаев жил в Москве.

  В небольшой комнатке двухэтажного дома, когдато бывшего ее собственностью, дожила свой век Фатима Исхакова (Апанаева). В памяти осталась запоминающаяся внешность типичной Апанаевой, с огромной слуховой трубкой в руках. В нее при разговоре с ней надо было кричать, что было сил.

  Как потом передавали наши общие знакомые – в разговоре со мной она просто притворилась глухой, хотя прекрасно слышала мои отчаянные крики в ее слуховую трубку. Помню, как перепугались от криков в ее квартире соседи по площадке (малосемейке, как сказали бы в Набережных Челнах).

В Казани, в августе 1992 года Анвар Апанай, осмотрев ряд бывших домов своей семьи  за академическим театром на берегу озера Кабан  посетил Апанаевскую мечеть15  неподалеку по улице Каюма Насыри. В то время там располагался детский сад.

Анвар Апанай (слева) и Тамимдар Мухит.

1989г. Токио.

После этого посещения последовало его обращение к властям Татарстана с просьбой разрешить восстановление названной мечети за счет собственных средств, переместив находящийся в мечети детский сад в новое здание, также выстроенное на его средства. Насколько мне известно    предложение осталось без последствий.

Әнвәр Апанай

Татарстан тарихыннан без атаклы фабрикантлар, сәүдәгәрләр, күчемсез милек хуҗалары, дин һәм мәдәнияткә иганә кылучы Апанаевлар исемен яхшы беләбез. Казанда кайчандыр Апанаевларныкы булган йортлар әлегә хәтле сакланган.

Һәм менә, Мөхит әфәнденең якын дусты, эре страхование компаниясе хуҗасы, Төркия республикасының Япониядәге Сәүдәсәнәгать палатасы җитәкчесе Әнвәр Апанай Казанга килгән, һәм минем белән күрешергә тели. Бу очрашуны минем ни дәрәҗәдә кызыксынып көткәнем, шаять, аңлашыладыр.

Анвар Апанай, Расим Вахап (в центре).

Истәлекле ул вакыйганың дәвамы буларак, өйгә кайту белән, мин Россиядә яшәүче Апанаевларны эзли башладым. Нәтиҗәдә бу данлыклы гаилә вәкилләренең бүгенге көндә Мәскәү, Казан, Сумгаит (Азербайҗан) шәһәрләрендә, Татарстанның бер районында һәм Пермь өлкәсендә яшәүләре ачыкланды.

Шуларның берсе – Надир Әбделхәмит улы Радзевский*Апанаев озак еллар дәвамында Пермь өлкәсенең Барда авылы урта мәктәбендә тарих укытучысы булып эшләгән. Бирегә 1930 елларда аның әнисе Софья Радзевская* сөргенгә озатыла. Надир әфәнденең әтисе Әбделхәмит Апанаев исә кулга алынып, НКВД лагерьларының берсендә 1942 елда дөнья куя.

Камил Апанаев Татарстанның Балык Бистәсе районы КотлыБүкәш авылында гомер кичергән. Апанаевларның иң өлкәне – Мәхмүт аганың Мәскәүдә яшәгәнлеге билгеле. Фатыйма Исхакова (Апанаева) Казанда кайчандыр үз милке булган ике катлы йортның бер бәләкәй бүлмәсендә яшәп, вафат була. Әле исән чагында Фатыйма апа белән күрешүемнән аның гомумән Апанаевларга хас кыяфәте һәм кеше белән сөйләшкәндә колагына быргы куеп тыңлаганы истә калды. Ул быргыга да әле көчле итеп кычкырырга туры килә иде. Кызганычка каршы, бу китапта фоторәсемнәре китерелгән Муса, Рауль, Рөстәм  һәм З.Апанаеваларның эзләренә чыга алмадык. Әнвәр әфәнде Апанай 1992 елның августында Казанга килүендә Кабан күле буенда, Г.Камал театры артындагы элекке гаилә йортларын карап чыга, һәм шуннан ерак түгел К.Насыйри урамында урнашкан Апанай15 мәчетен дә зиярәт кыла. Шуннан соң ул әлеге бинада эшләп торган балалар бакчасын үзе үк акча биреп төзетәчәк башка бинага күчерү һәм үз исәбеннән Апанай мәчетен торгызу турында сорап Татарстан хөкүмәтенә мөрәҗәгать итә. Миңа билгеле булганча, аның бу мөрәҗәгате җавапсыз калды.

К оглавлению

Адутов Р.М. Татарская и башкирская эмиграция в Японии. Япониядәге  кардәшләребез. Набережные Челны. 2006.

Книга предоставлена для публикации в ХРОНОСе автором.

Здесь читайте:

Рафаэль Адутов (авторская страничка).

Адутов Рафаэль. Татары и башкиры в стране самураев.

БИБЛИОТЕКА ХРОНОСА